Każda osoba, niezależnie od płci, wieku, długości trwania związku małżeńskiego czy sytuacji materialnej, może stać się ofiarą przemocy psychicznej. Jest to zjawisko nieznające granic i nie wybierające swoich ofiar według żadnych określonych kryteriów. Przemoc emocjonalna często prowadzi do osłabienia i zniszczenia więzi między małżonkami, wywołując przy tym poważne problemy zdrowotne oraz depresję. Czasem subtelność i niewidoczność tej formy przemocy jest tak duża, że zarówno ofiara, jak i agresor w oczach otoczenia mogą uchodzić za przykład doskonałego małżeństwa. Co ważniejsze, wiele osób dotkniętych przemocą psychiczną nie jest w stanie zidentyfikować natury doświadczanej krzywdy ani nazwać jej wprost.
Przemoc emocjonalna jest powszechnie stosowaną formą nadużycia i jednocześnie jedną z trudniejszych do wykrycia i udowodnienia. To zjawisko charakteryzuje się różnorodnymi formami i sposobami oddziaływania, co utrudnia jego jednoznaczne zdefiniowanie. W świetle polskiego prawa, przemoc psychiczna jest traktowana jako przestępstwo. uregulowanym w artykule 207 Kodeksu karnego.
Przemoc psychiczna to skomplikowane i wieloaspektowe zjawisko, które najczęściej polega między innymi na:
- Manipulowaniu emocjami i zachowaniami drugiej osoby. To metoda, która polega na kontrolowaniu i wpływaniu na drugą osobę z chęcią kierowania jej zachowaniami i poglądami według własnych zamierzeń. Manipulacja może objawiać się na różne sposoby, na przykład poprzez celowe ograniczenie kontaktu partnera lub małżonka z jego rodziną czy znajomymi, co prowadzi do izolacji. Inne formy mogą obejmować próby ingerowania w decyzje zawodowe, na przykład poprzez zabranianie pracy lub, przeciwnie, wymuszanie pracy ponad siły i w nadmiernym wymiarze czasowym.
- Stosowanie gróźb, które nie jest jedynie słowem, ale konkretną zapowiedzią wyrządzenia krzywdy. Tego typu działania mogą odnosić się do samego małżonka lub najbliższej jego rodzinie, wzbudzając w nich rzeczywisty i uzasadniony strach przed możliwymi konsekwencjami ze strony sprawcy przemocy.
- Szantaż emocjonalny jako technika nacisku na ofiarę, gdzie sprawca wymusza określone działania lub zachowania. Często może to być groźba izolacji emocjonalnej lub odebrania dzieci, przygotowywanie do rozwodu czy też innych trwałych zmian w życiu rodzinnym, jeśli oczekiwania sprawcy nie zostaną spełnione.
- Obrażanie, stosowanie wyzwisk i upokarzanie, które są kolejną formą przemocy psychicznej, mogącej występować w różnorodnych miejscach i kontekstach, zarówno w domu, na forum publicznym, jak i w obecności innych osób. Tego rodzaju działania mają na celu poniżenie oraz umniejszenie wartości drugiej osoby, prowadząc do zniszczenia jej pewności siebie i poczucia własnej wartości.
- Niebieska karta. Jednym z kluczowych dowodów, które można przedstawić w związku ze zgłoszeniem występowania nieprawidłowości w rodzinie, jest tzw. „niebieska karta”. Ten dokument stanowi istotne potwierdzenie dla Sądu, że wewnątrz rodziny działo się coś niewłaściwego lub niebezpiecznego.
- Rejestrowanie zachowań małżonka, który dopuszcza się przemocy psychicznej, bywa czasami jedynym skutecznym sposobem, aby udowodnić, że dochodzi do znęcania. Takie działania mogą obejmować nagrywanie rozmów czy zbieranie innych dowodów jego szkodliwych działań.
- Dokonanie dokumentacji przemocy emocjonalnej może przebierać różne formy. Dowodami mogą być korespondencja między małżonkami lub z osobami z zewnątrz, zaświadczenia o uczestnictwie w terapiach lub konsultacjach z psychoterapeutą. Dodatkowo, mogą to być dokumenty świadczące o interwencjach policyjnych, a także historia rachunków bankowych, szczególnie w przypadku stosowania przemocy ekonomicznej. Wszystkie te elementy mogą być użyte do udowodnienia występowania przemocy.
: Ognisko domowe powinno być miejscem spokoju i harmonii, ale niestety, często bywa inaczej zarówno w otoczeniu przyjaciół i rodziny, jak i w kręgu mniej znanych osób. Przemoc słowna i psychiczna może przybierać różne formy, od subtelnych insynuacji po jawnie wulgarne komentarze, które mogą dotyczyć wyglądu, zachowania, umiejętności czy osobistych cech. Tego typu zachowania ze strony osoby stosującej przemoc w dłuższej perspektywie prowadzą do druzgocącego spadku samooceny i znacznego obniżenia poczucia własnej wartości u ich ofiary.
Nierzadko przemoc emocjonalna przejawia się nie przez bezpośrednie działania, lecz przez ignorowanie i lekceważenie. Dodatkowo, osoby dopuszczające się przemocy psychicznej często dążą do tego, by całkowicie podporządkować sobie partnera lub małżonka. Próbują izolować ich od otoczenia, utrzymywać ścisłą kontrolę nad ich życiem, inwigilując ich komunikację, oraz niekiedy angażują się w przemoc ekonomiczną, ściśle monitorując i ograniczając ich finanse.
W kontekście rozwodów, przemoc psychiczna w relacjach małżeńskich potrafi przyczynić się do całkowitego rozpadu więzi między partnerami. Może stanowić solidny argument w procesie rozwodowym, a udowodnienie takich działań jest kluczowe w przesłankach do zerwania związku. Rozpoczęcie procesu rozwodowego może często wynikać z chęci uzyskania rozwodu, w którym to druga strona zostaje uznana za wyłącznie odpowiedzialną za rozpad małżeństwa, szczególnie gdy w grę wchodzi przemoc emocjonalna. Oznacza to, że zachowanie jednego z partnerów poważnie narusza fundamentalne obowiązki wynikające z małżeństwa i jednocześnie zagraża dobru rodziny jako całości. Dla Sądu kluczowym aspektem jest to, że aby móc orzec wyłączną winę jednego z małżonków za rozpad związku, konieczne jest udowodnienie jego winy poprzez odpowiednie dowody.
Istnieją sytuacje, w których przemoc psychiczna może być łatwo wykazana, na przykład poprzez zeznania świadków, którzy byli obecni podczas incydentów przemocy, lub dzięki przedstawieniu wydruków wiadomości elektronicznych, takich jak e-maile czy SMS-y, które dowodzą stosowania przemocy z użyciem środków komunikacji.
Dodatkowo, można posłużyć się innymi rodzajami dowodów, takimi jak:
– Wyrok karny dotyczący przemocy lub, w przypadku gdy wyrok jeszcze nie zapadł, akta w toczącej się sprawie karnej. Istnieje świadomość, że ofiary przemocy nie zawsze są gotowe zgłaszać takie incydenty odpowiednim organom, jednakże skazanie sprawcy przemocy stanowiłoby niezwykle mocny dowód w postępowaniu rozwodowym, nie pozostawiając wątpliwości co do roli współmałżonka w rozpadzie związku.
Przemoc psychiczna a odpowiedzialność karna
Pamiętajmy, że przemoc psychiczna stanowi przestępstwo zdefiniowane przez artykuł 207 Kodeksu karnego. Oznacza to, że osoba, która dopuszcza się takiej formy przemocy, może ponieść odpowiedzialność karną, w postaci kary pozbawienia wolności na czas od 3 miesięcy do nawet 5 lat. Jeżeli przy tym występuje szczególne okrucieństwo w działaniach sprawcy, kara może być jeszcze bardziej surowa i większe znaczenie uzyskać w procesie sądowym. W przypadku, gdy osoba jest skazana za znęcanie się, kara może wynosić do 10 lat pozbawienia wolności. Natomiast, gdy takie działanie prowadzi do tego, że pokrzywdzony decyduje się na próbę samobójczą, kary są surowsze i mieszczą się w przedziale od 2 do 12 lat pozbawienia wolności.
